ناوه‌ڕۆك
تەرخاننەکردنی کاتی پێویست بۆ منداڵ
دابەشکردنی کات بە شێوەیەکی هاوسەنگ بەسەر ئەرکەکاندا، کارێکی زێدە گرنگە، چونکە هاوسەنگی نێوان (کات و کار) دەپارێزێ و هەموو شتێک بە شێوەیەکی ڕێکوپێک و ئاسایی بەڕێوە دەچێت.
بەڵام مخابن زۆر کەس، بە تایبەتی دایکان و باوکان ئەم هاوسەنگییە ناپارێزن و بەپێی پێویستییەکانی ژیان، کات بەسەر کارەکاندا دابەش ناکەن.
ئەمەش وا دەکات کە کارەکانی بە شێوەیەکی هەڕەمەکی بەڕێوە بچن و ئامامجئ خۆیان نەپێکن.
هەموومان، بە دایک و باوکەکانیشەوە، کاتمان زۆرە بۆ ئیش و بازاڕ و گەشت و سەیران و گەڕان و دانیستن بە دیار درامان و فیلمە سینەماییەکانەوە، بەڵام کاتمان نییە بۆ ئەوەی کاتژمێرێک لەگەڵ، منداڵەکانمان دابنیشین و پێکەوە جڤینێکی دۆستانە ساز بکەین و لەسەر زۆرێک لە بابەت و تەوەرە گرنگەکانی ڤیان و ژیان و دانوستان بکەین و بیروڕا بگۆڕینەوە.
بۆیە هەڵەیەکی دیکە لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان دەرهەق بە منداڵەکانیان ئەنجامی دەدەن، بریتییە لە تەرخاننەکردنی کاتی پێویست بۆ منداڵەکانیان، ئەمەش بۆ چەند هۆکارێک دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- فرە کاری دایک و باوک و سەرقاڵبوونیان بە چەند کارێکەوە.
- هەست نەکردن بە بەرپرسیارییەتی.
- بێباکی و خەمساردی.
- نەزانین و بێئاگایی.
- نزمی ئاستی ڕۆشنبیری و زانستی دایک و باوک.
- چاوچنۆکی و، ڕاکردن بە دوای کۆکردنەوەی پارە و ساماندا.
- پەی نەبردن بە گرنگی و تەرخانکردنی کات بۆ منداڵ.
ئەڵبەتە تەرخان نەکردنی کاتی پێویست بۆ منداڵ لە لایەن دایک و باوکانەوە، زیانێکی زۆر بە منداڵ دەگەیەنێت، بە تایبەتی لە ڕووی دەروونی و کۆمەڵایەتییەوە، کە گرنگترینیان ئەمانەن:
- منداڵ بەڕەڵا دەبێ و دەبێتە منداڵی کۆڵان و شەقامەکان.
- هاوڕێیەتی ڕەفیقی خراپ دەکات.
- دووچاری کاری نابەجێ و ناشیاو دەبێ: وەک دزی و بەدڕەوشتی و لاساری و ...تد.
- خۆی لە بەرپرسیارەتی دەدزێتەوە و هەست بە بەرپرسیاریەتی ناکات.
- دووچاری گرفتی کەسی و خێزانی و کۆمەڵایەتی دەبێت.
- بێبەش دەبێ لە سۆز و خۆشەویستی دایک و باوک.
- بە شێوەیەکی خراپ پەروەردە دەبێت.
- منداڵ ئەو دەرفەتە دەقۆزێتەوە، بۆ ئەوەی کاتی خۆی لە دەرەوە لەگەڵ هاوڕێیانی بەسەرببات.
- ناتوانێ پشت بە تواناکانی خۆی ببەستێت.
- لە خوێندن دوا دەکەوێ و هەندێ جار واز لە خوێندن دەهێنێ.
- لە ژیاندا ڕووبەڕووی شکستگەلێک دەبێ و سەرکەوتوو نابێ.
چارەسەرکردنی ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی دایک و باوک کاتی خۆیان بە منداڵ ببەخشن و منداڵیش سوود لە کاتی دایک و باوکی وەربگرێت، دەبێ ڕەچاوی ئەم خاڵانەی خوارەوە بکرێت:
- هەبوونی پلانی پێشوەختە، بۆ ئەم مەبەستە.
- دەبێ کۆبوونەوەکان و دانیشتنەکان ئامانجدار بن.
- دەبێ دایک و باوک پێشتر لەسەر ناوەڕۆکی دانیشتنەکە ڕێکبکەون.
- ئەگەر دایکان و باوکان کاتیان دیاری کرد، باشتر وایە پابەند بن بە بەڵێنەکانیانەوە.
- دەبێ لە دانیشتنەکاندا دانوستان و گفتوگۆیەکی هێمنانە لەسەر بابەتەکان بکرێت و منداڵ مەفی قسەکردن و ڕادەربڕینی هەبێت.
- دەبێ هانی منداڵەکان بدرێت بۆ ئەوەی گوزارشت لە بیروڕاکانیان بکەن و ئەوەی لە ناخیاندا هەیە بخەنە ڕوو.